शरणार्थी शिविर भित्र “माया”को पीडा

भूटानमा रहँदा दुई ऐकर खेत, कयौं गाईवस्तु र आफ्नै नातेदाहरुसँगै रमाउन पाउँदा अन्यन्तै खुसी थिइन् भहमाया राई । भूटानको चाङ्खा जिल्ला अर्न्तर्गत जुरेलिङ गाउँमा श्रीमान् पञ्चमान राई सँग वैवाहिक सम्वन्ध गाँसेपछि त झनै सुखका दिन थिए उनका ।
सन् १९९० मा भूटान भित्र भएको जनआन्दोलनका खबरहरु जुरेलिङ गाउँकी भहुमायाका घर छिमेकमा पनि गाइगुइँ सुनिन थाल्यो । विडम्बनाको कुरा सन् १९९२ मा भूटान सरकारले करिब एक लाख नेपाली भाषी भूटानीहरुलाई भूटानबाट लखेट्ने क्रममा शरणार्थी हुन बाध्य भइन् उनी पनि । भूटानमा रहेको जग्गा जमिन, गाईबस्तु र गुवा बगान छाडेर रित्तो हात आफ्नो श्रीमान पञ्चमान राईसँग नेपाल आउनु भएको भहमाया, झापाको गोल्धाप शरणार्थी शिविरस्थित सेक्टर C/3 छाप्रा नं. २१ मा शरणार्थीको रुपमा बस्नु पर्यो । शिविरमा रहँदा उनका तीन छोरा छोरी भए । कष्टदायक दिनहरु बित्ने क्रममा सन् २००३ सालको तिहार सुरु भयो । सबैतिर झिलिमिली ममबत्ती बाल्न र लक्ष्मी पुज्न थाले, नजिककै छर छिमेकमा देउसी खेल्न थालेको आवाज सुनियो, आफ्ना श्रीमान् पञ्चमान पनि देउसी खेल्न छिमेकी घरतर्फ लागे । भोली बिहान ६:०० बजे उठेर नुवाई धुवाई सकेर आफ्ना शरीरका लुगा धोएर सुकाउन डोरी खोजिन् उनले । तर डोरी भेटिएन । एकै छिनपछि दुइ-तीन जना स्थानीय युवाहरुले ‘ए बोजु, तपाईको श्रीमान् पारी जंगलमा झुण्डिएर ….. ‘ यो खबर सुनेपछि मुर्छा परेकी उनका दिनहरु अब झनै पीडाहरु हुन थाले । घरमा स-साना छोराछोरीसहित कमाउने श्रीमान् पञ्चमानको पनि निधन भएपछि अत्यन्तै दुःखका दिनहरु बिताउने क्रममा फेरि अर्को पीडा सन् २००८ को असोज महिनामा थपियो । बेलुका आफू नजिकैको बेडमा सुतेको जेष्ठो छोरो हर्के, बिहान घरैभित्र घाँटीमा डोरी लगाई हत्या भएको देखेपछि झनै ठूलो चोट पर्यो उनलाई । शरणार्थी शिविरको बसाई, त्यसमा पनि श्रीमान् पञ्चमान र आशाका केन्द्र जेठा छोरा हर्कबहादुरको पनि मृत्यु भएपछि अर्की छोरी नाङ्फुङमाले पनि सानै उमेरमा विवाह गरिन् जस्ले गर्दा उनलाई अविश्मरणीय पीडा थपियो । हुन त उनले गोल्धाप शिविरकै सेक्टर C/3 छाप्रा नं. ४५ मा बस्ने हर्कबहादुर राईसँग विवाह पुनः गरिन् । हर्कबहादुरकी भहमाया कान्छी श्रीमती र उनका हर्कबहादुर पनि कान्छा श्रीमान्, यी दुइ दम्पतीबाट एउटा छोरा निसन राईको जन्म भएको छ । श्रीमान् हर्कबहादुर बेला-बेला मात्र आफ्नो घरमा आउने र त्यसमा पनि मदिरा सेवन गरेर आउने गरेकाले उनलाई सुख र शान्तिका दिनहरु सपनामा मात्र सीमित छन् । घरमा सुत्ने, खाने र लाउने पनि राम्रो व्यवस्था छैन ।शिविर बाहिर परिश्रम गरी पैसा कमाउन जान्छिन् उनी । अहिले त उनी पनि काम गर्न नसक्ने भएकी छिन् । उनको स्वास्थ्य अवस्था खस्किएको छ । घरमा अहिले एक छोरी धनमाया र निसन राई छन् । धनमाया अपाङ्गी हुन र निसन एक वर्षा मात्र छन् । यो अवस्थामा उनको आगामी दिनहरु कसरी बिताउने र छोरा छोरीको भविष्य कसरी सवल बनाउने भन्नेमा चिन्तित छिन् । तेस्रो मुलक पुनर्वासका बारेमा पनि राम्रो वा नराम्रो केही थाहा छैन उनलाई ।दातृ संस्था कारितास नेपाल र वाई.एफ.सी. गोल्धापले आफूलाई केही राहतहरु उपलब्ध गराएको बताउँछिन् भहमाया । समयमै सबै संघ संस्थाहरुले उनको जीवन अवस्थाबारे ध्यान नदिए भमायाको मानसिक सन्तुलनमा नराम्रो प्रभाव पर्नुका साथै सुख र शान्तिका क्षणहरु सपनामा पनि देख्न नपाउने विश्लेषण गर्छन्
शरणार्थी बुद्धिजिवीहरु ।
-तिलक निरौला
(प्रतितबाट साभार)